Een felgekleurde graftombe met diepe nissen, spitse torens en wapenschilden stond ooit in de Hofkapel in Den Haag. Dit monument, gewijd aan Margaretha van Brieg, gravin van Holland, Zeeland en Henegouwen, weerspiegelde niet alleen de macht en pracht van haar dynastie, maar ook de culturele bloei die zij samen met haar echtgenoot, Albrecht van Beieren, bracht naar de Lage Landen. Hoewel het grafmonument verloren ging, blijft Margaretha’s verhaal springlevend en biedt het een blik op een tijdperk waarin kunst, politiek en macht verweven waren.

Margaretha’s afkomst en haar verbintenis met de Lage Landen

Margaretha van Brieg werd geboren in een invloedrijke Oost-Europese adellijke familie die heerste over gebieden in Polen en Bohemen. In 1353 trad zij in het huwelijk met Albrecht van Beieren, een alliantie die niet alleen persoonlijke maar ook politieke belangen diende. Dit huwelijk versterkte de banden tussen adellijke huizen in Oost- en West-Europa. Samen vestigden Margaretha en Albrecht zich op het Binnenhof in Den Haag, dat destijds het machtscentrum was van de graven van Holland.

Waarom het Binnenhof?

Het Binnenhof was meer dan een residentie; het was een symbool van macht en continuïteit. Sinds de 13e eeuw fungeerde het als bestuurszetel van de graven van Holland. De ligging in het hart van het graafschap, omringd door handelssteden zoals Delft, Leiden en Dordrecht, maakte het tot een strategisch centrum.

Toen Albrecht in 1358 regent werd van Holland, Zeeland en Henegouwen, nadat zijn broer Willem V geestesziek was geworden, was het essentieel om dicht bij het administratieve centrum te zijn. Het Binnenhof bood niet alleen praktische voordelen zoals de kanselarij en de rekenkamer, maar het fungeerde ook als een cultureel en diplomatiek middelpunt.

Den Haag had een bijzondere status als hofstad, zonder de dreiging van een ommuurde stad, wat het tot een ideale plek maakte voor een vorstelijke residentie. Door zich hier te vestigen, versterkten Margaretha en Albrecht hun gezag en legden zij de basis voor de verdere ontwikkeling van Den Haag als bestuurlijk en cultureel centrum.

De bloei van het Haagse hof

Onder Margaretha en Albrecht beleefde het Binnenhof een ongekende culturele bloeiperiode. Margaretha’s elegantie en intellect droegen bij aan een verfijnde hofcultuur. Ze stond bekend om haar liefde voor kunst, literatuur en wetenschap. Tijdens haar reizen liet ze een kist vol boeken meeslepen, en in haar vrije tijd genoot ze van strategische spellen zoals schaken.

De aanwezigheid van Margaretha bracht ook een artistieke renaissance naar het hof. Schilders, goudsmeden en ambachtslieden werden aangetrokken om werken te creëren die het hof verrijkten. De schatkamer van het Binnenhof werd versierd met muurschilderingen, waaronder een voorstelling van een donkere sterrennacht, en het hof groeide uit tot een artistiek en politiek knooppunt in Europa.

Margaretha’s dynastieke graftombe

Na Margaretha’s overlijden in 1386 liet Albrecht een indrukwekkende graftombe maken ter nagedachtenis aan zijn geliefde echtgenote. Dit monument, geïnspireerd door het graf van Albrechts moeder in Valenciennes, was een meesterwerk van middeleeuwse grafkunst.

De graftombe was meer dan een rustplaats; het was een visueel manifest van politieke en familiale macht. Twaalf stenen figuren in de nissen droegen familiewapens die zowel Margaretha’s Oost-Europese afkomst als Albrechts dynastieke lijnen benadrukten. De beelden en wapenschilden benadrukten de alliantie tussen hun families en de invloed van hun unie, die reikte van de Lage Landen tot diep in Oost-Europa.

Aftekening graftombe van Margaretha van Brieg (1342 – 1386). Jacob van Munnicken, ca. 1580. Collectie · Erfgoed Leiden en Omstreken.

Een tragisch verlies

In 1644 werd de Hofkapel grotendeels verwoest door een brand, waarbij ook Margaretha’s graftombe verloren ging. Enkel haar stoffelijke resten, die nog steeds rusten in de kelder van het huidige ministerie van Algemene Zaken, herinneren aan haar fysieke aanwezigheid. Het verlies van de tombe was een tragedie voor het culturele erfgoed van de Lage Landen.

Nalatenschap van pracht en macht

Hoewel haar graftombe verloren is gegaan, blijft Margaretha van Brieg een krachtig symbool van de middeleeuwse hofcultuur en de verwevenheid van kunst, politiek en macht. Haar leven op het Binnenhof, haar intellectuele interesses en haar bijdrage aan de culturele bloei van de regio weerspiegelen een tijdperk waarin vrouwen, ondanks beperkte formele macht, een cruciale rol speelden in de samenleving.

Margaretha’s verhaal, verweven met dat van het Binnenhof en de Lage Landen, blijft een inspiratiebron. Haar nalatenschap herinnert ons aan de rijke geschiedenis van Den Haag als centrum van macht, cultuur en verfijning.