Vanuit het voormalige Stadhouderlijk Kwartier (lees het eerste deel van deze reeks) is het een korte wandeling naar het Nieuw Stadhouderlijk Kwartier dat stadhouder prins Willem V hier, naar ontwerp van Friedrich Ludwig Gunckel, tussen 1777-1793, aan de zuidzijde van het Binnenhof liet bouwen. Het nieuw representatief onderdeel van zijn paleis werd voorzien van een riante balzaal die van 1796 tot 1992 dienst zou doen als plenaire vergaderzaal van de Tweede Kamer.
Halverwege de twintigste eeuw is de huisvesting uitgebreid aan deze zijde van het Binnenhof. Eerst werden de zogenaamde Kortenhorstvleugel en de gebouwen op Binnenhof 5-7 aan het complex toegevoegd, daarna de voormalige gebouwen van het ministerie van Koloniën en het ministerie van Justitie, en het gebouw Hotel. Deze delen worden met elkaar verbonden door de nieuwbouw van architect Pi de Bruijn, met zijn Statenpassage, commissiezalen en natuurlijk de plenaire vergaderzaal.
Van eetzaal en jassenkamer tot Koffiekamer
Via de hal van Binnenhof 1a, waar we zijn binnenkomen – en waar tot voor de start van de renovatie de herdenkingen op 4 mei bij de Erelijst van Gevallenen en op 14 augustus bij de Indische plaquette plaatsvonden – vervolgen we op de eerste etage onze wandeling via de Koffiekamer die is gebouwd als kleine eetzaal voor stadhouder prins Willem V. Deze ruimte werd tot aan de verhuizing van de Tweede Kamer gebruikt voor recepties en ontvangsten. In de periode dat de Raad van State in de huidige Rooksalon vergaderde (lees ook: Waar gaat dat nu weer heen) was dit de garderobe, ofwel ‘jassenkamer’ van de leden. In 1922 veranderde de zaal weer in een eetzaal, waar de Kamerleden en bevoorrechte personen lunchten en dineerden.
Beeld ↑ Verhuizers demonteren in de Koffiekamer het schilderij Philips II beschuldigt prins Willem van Oranje te Vlissingen bij zijn vertrek uit de Nederlanden in 1559 van C. Kruseman (1797–1857) klaar voor transport naar het depot van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
De Rooksalon
In de zogenaamde Rooksalon die ook onderdeel vormde van de eetzaal van Willem V konden Kamerleden in die periode hier na afloop van de vergadering onder het genot van een sigaar even bijpraten. De ruimte deed tot voor kort onder andere dienst als receptieruimte en was ingericht met borstbeelden van politieke voormannen en geschilderde portretten van oud-Voorzitters van de Tweede Kamer.
De oude Balzaal
Via de openstaande deur lopen we binnen in de zonder twijfel bekendste ruimte op Binnenhof 1a, de Oude Zaal. Tot 1992 waren hier de plenaire vergaderingen van de Tweede Kamer. Achter dikke groene gordijnen stonden Kamerleden te roken en sloten zij compromissen. Na de voltooiing van de nieuwbouw van de Tweede Kamer is de oude vergaderzaal leeggehaald en ingrijpend gerenoveerd. De zaal ziet er nu weer uit zoals in de late achttiende eeuw, toen de ruimte dienstdeed als balzaal van stadhouder prins Willem V. Sommige Kamerleden verlangen weemoedig terug naar de ‘wildebeestenlucht’ van de oude vergaderzaal en de tijd dat je nog ongezien ‘achter het groene gordijn’ een dealtje kon sluiten.
Beeld ↑ De oude plenaire vergaderzaal van de Tweede Kamer.
Kortenhorstvleugel
Vanuit de balzaal maken we lopend naar de Hofpoort een ommetje via de Kortenhorstvleugel. Kamervoorzitter Kortenhorst beklaagde zich over de gebrekkige, krappe en zelfs brandgevaarlijke situatie waarin de ‘Kamerleden, medewerkers van de Kamer en parlementair redacteuren’ sinds jaar en dag gehuisvest waren. Na de verkiezingen van 1959 verwelkomde hij de nieuwe Kamerleden in het ‘oude, door historie geadelde gebouw’. Verbetering van de huisvesting was op komst, maar tot die tijd konden de Kamerleden het best niet te veel ‘vergelijkingen’ maken met parlementsgebouwen ‘in het buitenland’ en dienden zij de lippen stijf op elkaar te houden wanneer ‘de commandant van de brandweer’ in de buurt was(bron: Diederik Smit).
Beeld ↑ De verhuizing heeft zijn sporen nagelaten in de gangen van de Kortenhorstvleugel.
Hofpoort
Aangekomen bij de hofpoort zien we het grote contrast met de historische gebouwen aan de linkerzijde en de nieuwbouw aan de rechterzijde. De poort werd oorspronkelijk vooral door het keukenpersoneel gebruikt om toegang te krijgen tot de toenmalige hoftuin, nu hofplaats, en werd daarom in de 14e eeuw ook cokenpoirte (keukenpoort) genoemd.
De huidige poort stamt, samen met het bijbehorende hofpoortgebouw, uit het laatste kwartaal van de 18e eeuw. Sinds de uitbreiding van de Tweede Kamer in 1992 is de poort verlengd met een modern glazen deel dat uitkomt op de Hofplaats en de binnengelegen Schepelhal, die de voormalige hofgracht overbrugt. Hierdoor is een deel van de poort opgenomen in de binnenzijde van het Tweede Kamergebouw.
Beeld: De marmeren vloeren in de Schepelhal in het Tweede Kamergebouw worden zorgvuldig afgeschermd voordat de renovatie kan beginnen.
Commissiekamers
De Tweede Kamervergaderingen vinden plaats in de plenaire zaal en in een van de negen commissiezalen. De zalen voor commissievergaderingen bevinden zich rechts van de Schepelhal. De drie grootste commissievergaderzalen zijn vernoemd naar de grondleggers van de drie belangrijkste politieke stromingen: Thorbecke (liberalen), Groen van Prinsterer (christelijken) en Troelstra (socialisten). Ook de overige zalen hebben namen van personen uit de Nederlandse politiek die een belangrijke rol hebben gespeeld, zoals Marga Klompé (eerste vrouwelijke minister), Aletta Jacobs (voorvechtster van het vrouwenkiesrecht) en Marcus Bakker (prominent communist, lid Tweede Kamer van 1956-1982).
Beeld ↑ Een van de commissiezalen.
Statenpassage
Achter de commissiezalen vinden we het hart van het complex van de Tweede Kamer, dat bestaat uit meerdere gebouwen waaronder de voormalige ministeries van Justitie en Koloniën en het voormalig Hotel Central (Lees meer over deze chique hotellocatie waar gedanst werd op Lange Poten). De Statenpassage, die alle gebouwen met elkaar verbindt, is ontworpen door architect Pi de Bruijn. Hij laat hier het Nederlandse landschap zien: de marmeren vloer beeldt nat strandzand uit dat geribbeld is door eb en vloed. Onder het glazen dak hing tot voor kort aan staalkabels het kunstwerk van beeldend kunstenaar Auke de Vries, met als titel ‘Nederland, land aan de zee’ dat onder andere bestaat uit een torentjesschelp, een opgerolde Nederlandse vlag en een boei.
Beeld ↑ De Statenpassage, onderdeel van de nieuwbouw van Pi de Bruijn, verbindt alle gebouwen van de Tweede Kamer.
Voormalig gebouw van het ministerie van Justitie
In 1876 had de Groningse architect Cornelis Hendrik Peters (1847-1932) de eer om het nieuwe gebouw van het ministerie van Justitie te ontwerpen (Lees ook: Het visitekaartje van Cornelis Peters). Het gebouw, in neo-Hollandse Renaissancestijl, is van binnen bijna onherkenbaar ingepakt om schade tijdens de renovatie te voorkomen.
Beeld: Een van de kenmerkende trappenhuizen in het voormalig gebouw van het ministerie van Justitie.
Beeld ↑ Waar vroeger de koetsen bij Justitie naar binnen konden rijden is nu een tijdelijke werkplaats gesitueerd waar de beschermende houten constructies worden voorbereid.
Voormalig gebouw van het ministerie van Koloniën
Je kunt ervan denken wat je wilt; het voormalig ministerie van Koloniën aan het Plein in Den Haag, het ontwerp van Willem Nicolaas Rose, blijft wel het eerste moderne kantoorgebouw in Nederland ook al werd het over de jaren vele malen aangepast. Het gebouw heeft een hoge architectuurhistorische waarde als onderdeel van het inmiddels sterk geslonken oeuvre van Rose. Daarnaast vormt het nog het enige resterende gebouw van de door hem beoogde verandering en uitbreiding van het Binnenhof in de tweede helft van de 19de eeuw. Lees hier meer over Willem Nicolaas Rose die in 1863 door Thorbecke werd betrokken bij plannen voor de bouw van een nieuw paleis voor de Staten-Generaal dat er nooit kwam.
Beeld ↑ Een van de vele kamers in het voormalig gebouw van het ministerie van Koloniën.
Kijken naar het Torentje
Vanuit de kantoren van Koloniën kijken we uit op de Mauritspoort ook wel bekend als Grenadierspoort. Dat is de oostelijke toegangspoort tot het Binnenhof en tot het Torentje van de minister-president. De poort is gebouwd in 1634 samen met de nabijgelegen Binnenpoort en had destijds een ophaalbrug over een binnengracht die in 1860 is gedempt. De katrolgaten zijn nog zichtbaar aan de buitenzijde.
Beeld ↑ Zicht vanuit Koloniën op de Mauritspoort vernoemd naar het naastgelegen Mauritshuis.
Het ministerie van Algemene Zaken vertrekt medio 2023 uit het Binnenhof. Document voor een Monument krijgt dan ook toegang tot die historische vertrekken, zoals de Trêveszaal, de Statenzaal en het Torentje.
Beeld bovenaan ↑ Inkijk in de voormalige balzaal en plenaire vergaderzaal van de Tweede Kamer.
